NORMAL (VAJİNAL) DOĞUM
Dünya sağlık örgütü 20. gebelik haftasından önce sonlanan gebeliklere abortus, 20. gebelik haftasından sonra sonlanan gebeliklere de doğum tanımlamasını getirmiştir. Tekil bir gebeliğin ortalama süresi 40 haftadır. Term doğum 37-42 haftalar arasında oluşan doğumdur. Doğum eylemi bebeğin anne bedeninden ayrılmasıyla sonuçlanan bir süreçtir. Bu sürecin başlangıcını düzenli rahim kasılmalarının ortaya çıkması, bitişini de bebeğin doğması, plasenta ve diğer gebeliğe ait yapıların atılması belirler. Normal doğum genel anlamda vajinal yolla gerçekleşen doğum demektir.
Annenin bedeninde gebeliğin başlangıcından itibaren doğuma hazırlık başlar. Normalde kasılmaya eğilimli olan rahim dokusu gebelik boyunca kasılmalara karşı baskı altında tutulur. Gebeliğin sonuna doğru bu baskı azalır ve yalancı doğum ağrıları dediğimiz ağrısız kasılmalar başlar. Bu kasılmalar rahimağzının kas ve bağ dokusunun gevşeyip yumuşayarak doğuma hazırlanmasını sağlar. Rahimin bu düzensiz kasılmalardan, düzenli ve aktif kasılmaları olan bir kas kütlesine dönüşmesini sağlayan mekanizmanın ne olduğu halen tam olarak bilinmemektedir.
Gerçek doğum sancılarının en önemli özelliği düzenli aralıklarla oluşmalarıdır. Önceleri daha az sıklıkla ama düzenli aralıklarla gelen doğum sancıları belli bir aşamadan sonra tipik olarak 3 dakikada bir ortaya çıkar ve her bir kasılma yaklaşık 50-60 saniye sürer. Gerçek sancılar istirahat etmekle geçmez.
Rahimağzı gebelik boyunca bebeği rahim içinde tutmayı sağlayan oldukça dayanıklı bir bağ dokusundan oluşan, giriş kısmı kapalı, sert, koni biçiminde bir yapıdır. Gebeliğin son ayında görülen yalancı doğum ağrılarıyla rahimağzında bir dizi değişim başlar: Giderek kıvamı yumuşar. Yönü başta annenin bel kemiğine doğru iken öne doğru yön değiştirir. Aynı zamanda rahimağzında “silinme” denen bir süreç gerçekleşir. Bu süreçte rahimağzı uzunluğu azalır ve yapı incelir. Olgunlaşmış bir rahimağzı artık doğum eyleminin yarattığı kasılmalara duyarlıdır. Daha önce doğum yapmamışlarda genellikle rahimağzının olgunlaşma hazırlıkları tamamlandıktan sonra kasılmalar başlar. Daha önce doğum yapmış olanlarda ise rahimağzı olgunlaşmasının bir kısmı doğum eylemiyle paralel gider (Örneğin daha önce doğum yapmış olanlarda silinme doğum eylemi esnasında tamamlanabilir).
EVRE 1
Rahim kasılmaları sonucu rahimağzının silindiği ve açıldığı evredir. Rahimağzı 10 cm açıldığında son bulur. Rahimağzında silinme ve açılmayı sağlayan iki kuvvet rahim içindeki basınç ve bebeğin rahimağzına basan kısmıdır (genellikle bebeğin başı). Rahim kasıldığında rahim içi basınç artar. Eğer membranlar (su kesesi) sağlamsa oluşan basınç; membranı, en az direncin olduğu nokta olan rahim ağzından dışarı çıkmaya zorlar. Eğer membranlar yırtılmış ve amniyon sıvısı boşalmış ise basınç bebeğin gelen kısmı tarafından rahimağzına iletilir ve rahimağzında silinme ve açılma başlar. Hiç doğum yapmamışlarda rahimağzında önce silinme sonra açılma olurken daha önce doğum yapmışlarda silinme ve açılma aynı zamanda olur.
EVRE 2
Rahimağzının tam açılmasından bebeğin doğumuna kadar geçen süredir. 10 dakikada 5-6 kez oluşan şiddetli rahim kasılmaları tipiktir. Kasılmalar 60-80 sn sürer ve daha sonra gevşeme olur. Bu gevşeme rahimde kan akımının sağlanması için gereklidir.
EVRE 3
Bebeğin doğumundan plasenta ve membranların atılmasına kadar geçen süredir.
EPİDURAL ANALJEZİ
Doğum eyleminin gidişinde epidural analjezinin zamanlaması konusu netliğe kavuşmamıştır. Genel uygulamada doğum eyleminin uzamaması adına rahimağzı açıklığı 4-5 cm’e ulaşana dek epidural analjezi uygulaması geciktirilmektedir.
Op Dr Selma Nihan Karakaya Çoban
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı