Gebelik Çatlakları

Gebelik çatlakları (stria gravidarum) kadınların %55-90’ını etkileyen gebeliğe bağlı, kadınlarda stres sebebi olan, hayat kalitesini bozan deri çizgileridir. Sıklıkla kozmetik bir durum olarak değerlendirildiğinden, risk faktörleri, korunma ve tedavi üzerine yapılan çalışmalar sınırlıdır veya nadiren başarıya ulaşmıştır.

Sadece günümüzde değil, tarih boyunca gebelik çatlakları kadınlar için stres kaynağı olmuştur. 16. yy’ın başlarında şair Ovid, gebelik çatlağından kaçınmak için kadınların kendi kendine düşük yaptıklarından söz etmektedir. Antik mısırlılar gebelik çatlaklarının tedavisi için çeşitli karışımlar kullanmışlardır. 1. yy’da ham zeytinyağı ve deniz tuzunun yararlı olduğunun onaylandığı zamandan günümüze dek topikal ilaçlardan cerrahi uygulamalara kadar pek çok yöntem tedavi amacıyla uygulanmıştır.

Stria gravidarum; önce düz pembe-kırmızı bantlar şeklinde oluşur, daha sonra yükselir, uzar, genişler ve mor-kırmızı (stria rubra, immatur stria) bir renk alır. Aylar yıllar içinde rengi solar, normal deri seviyesine iner, yara izi gibi kırış kırış, beyaz (stria alba, matur stria) bir hal alır.
Gebelik çatlakları, kaşıntı, yanma ve rahatsızlığa neden olur. Tipik olarak meme, kalça ve uylukta görülür. %90’ı ilk gebelikte oluşur. Başlangıç zamanı genellikle 2. trimestirin sonu veya 3. trimestirin başıdır.
Genetik faktörler, hormonsal faktörler ve bağ dokudaki artan mekanik stres hep birlikte sebep olur. İlginç olarak deri geriliminin çatlakları tetiklemesi tartışmalı bir konudur. Çünkü annenin hızlı kilo artışı her zaman çatlak sebebi olmamaktadır. Çatlakların bulunduğu alanda hormon uyarı noktalarının normal deriden 2 kat fazla olması hormonsal faktörlerin daha etkili olduğunu düşündürmektedir. Gebeliğin hormonsal ortamı bağ doku gerildiğinde çatlak oluşumuna duyarlı hale getirmektedir.

Risk faktörleri
Stria gravidarum için en yaygın risk faktörleri;

• Genç yaş
• Annenin kendisinde ve ailesinde çatlak oluşumu hikâyesi
• Gebelik öncesi ve doğum öncesi yüksek kilo
• Bebeğin yüksek doğum ağırlığı
Çalışmaların çoğu stria gravidarum ve bu risk faktörleri arasında istatistiksel olarak anlamlı birliktelik olduğunu göstermiştir. Çalışmaların çoğu, daha önce meme, kalça ve uylukta çatlak oluşumu hikâyesi olanlarda gebelik çatlağı gelişiminin daha fazla olduğunu göstermiştir. Sosyoekonomik statünün göstergesi olan işsizlik, sağlık yardımı ve düşük eğitim seviyesi çatlak oluşumunu artıran durumlardır. Yüksek alkol tüketimi, az su içilmesi, vitamin C seviyesinin düşüklüğü, erkek bebek bekliyor olmak gebelik çatlağı oluşumuna yatkınlığı artırmaktadır.

Korunma

Koruyucu tedavilerin başarısı sınırlıdır. Özellikle gotu kola özü içeren trofolastin gibi kremlerin çatlaklardan koruma ve şiddetini azaltma konusunda daha başarılı olduğu belgelerle desteklenmektedir. Gotu kola bağ dokuyu kuvvetlendiren bitkisel bir ilaçtır. 12. gebelik haftasından itibaren doğuma kadar günlük olarak kullanıldığında gebelik çatlaklarını belirgin olarak azaltır.

Badem yağı, zeytinyağı ve kakao yağı uygulamanın hiç uygulamamaya göre çatlak ihtimalini belirgin olarak azalttığı görülmüştür. Bununla beraber; bu sonuçlar yağları uygularken yapılan masajın yararlı etkilerinin göstergesi olabilir. Yapılan bir çalışmada badem yağı ile 15 dk masaj yapmanın çatlak oluşumunu azalttığı ama masaj olmadan badem yağının etkisi olmadığı gösterilmiştir.

Tedavi

Tedavi; çatlaklar olgunlaşıp kalıcı değişiklikler başlamadan erken dönemde uygulanmalıdır. Bu amaçla geliştirilecek formül; çatlakların sebep olduğu cilt değişikliklerini önlemek ve iyileştirmek için derinin kalınlığını, elastikiyetini ve nemini artırmalıdır.

Topikal kremler ve karışımlar

Tretinoin krem + glikolik asit + askorbik asit karışımının gebelik çatlaklarını iyileştirdiği klinik çalışmalarla gösterilmiştir. Tretinoin kremin 3-7 ay günlük kullanımı çatlakları %47’ye kadar iyileştirir, lezyonların ortalama uzunluk ve genişliğini %20-23 azaltır.

C vitamini ve meyve asitleri yüksek nemlendirici ürünlerle kullanıldığında çatlaklar üzerinde olumlu etkiler göstermektedir. Bitkisel ürünlerin içinde gotu kola içeren trofolastin tedavide de en etkili ürün olarak görünmektedir.
Nar tohumu yağı, ejderha kanı, mango tohumu yağı ve shea yağı gibi yağların masajla uygulanması deri kalınlığını, elastikiyeti ve nem oranını artırır. Masajla uygulanan topikal ürünlerde masajın iyileşme üzerine etkisini ayırt etmek zordur.

Lazer tedavisi

Çeşitli lazer modaliteleri kullanılarak yapılan tedavilerde 6 ayın sonunda %50-75 iyileşme gözlenir. Lazer tedavileri genel olarak güvenli ve hastalar tarafında iyi tolere edilir.

Işın tedavisi
Gebelik dışında oluşan çatlakların tedavilerinde yoğun darbeli ışın, morötesi ve kızılötesi ışınlar kullanılmaktadır. Yoğun darbeli ışın kullanımında orta derecede iyileşme izlenir ama kalıcı kızarıklık ve koyulaşma bu uygulamanın komplikasyonu olabilir. Morötesi ve kızılötesi ışınlar ile yapılan tedavilerde %25-50 iyileşme gözlenir. Ama bu sonuçların doğrulanması için geniş çalışmalara ihtiyaç vardır.
Sonuç
Gebelik çatlakları yaygın olarak karın, meme, kalça ve uylukta oluşan, kadınlar için stres kaynağı olan bir durumdur. Risk faktörleri, korunma yolları ve tedavileri için pek çok girişim olmasına rağmen henüz kanıtlanmış bir yöntem yoktur.

Op Dr Selma Nihan Karakaya Çoban

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı

Whatsapp
Call Now Button