Prenatal non-stres test popüler ismi ile NST; doğum başlamadan önce bebeğin iyilik halini gösteren bir metottur. NST, doğum öncesi izlemde ultrasonla birlikte biyofizik profilin parçasıdır. Bebek hareketleri ve bebek kalp atışlarındaki akselerasyonlar NST’de en kritik özelliktir. Doktorlar, ebeler, eğitimli hemşireler tarafından okunup yorumlanabilir. NST, reaktif veya non-reaktif olarak okunur. 26-28. haftalardan itibaren uygulanabilir, 32. haftadan itibaren reaktif olur.
NST; 32. haftadan doğuma kadar elektronik monitörler kullanılarak bebek kalp atışlarını sürekli olarak kaydeden cihazdır. Test genellikle, bebeğin yüksek riskli gebeliğe veya oksijen eksikliğine bağlı olarak bebek ölümü riskini değerlendirmek için kullanılır. Kullanım sıklığı klinik değerlendirmeye bağlıdır. Anne ve bebek için risksiz bir yöntem olduğundan çok sık kullanılır ama öngörü değeri düşüktür, sadece test anında bebeğin oksijensiz kalma durumunu gösterir.
Doğum öncesi izlem teknikleri, annenin var olan hastalıklarına (örneğin şeker hastalığı) bağlı olarak veya gelişmiş komplikasyonlara (örneğin bebekte büyüme geriliği) bağlı olarak bebeğin ölüm riskini belirlemek için kullanılır. Bebek hareketleri ile birlikte kalp atışlarında akselerasyon varlığı NST’nin arkasındaki prensiptir. NST; bebeğin nörolojik durumuna kalp – damar sisteminin cevabını gösterir. Yorumu, bebek kalp atışlarının ortalaması, kalp atışlarındaki değişkenlik, akselerasyon varlığı, deselerasyon ve rahim kasılmalarını içerir.
Kimlere NST uygulanmalı?
• Bebekte büyüme geriliği
• Şeker hastalığı, gebeliğe bağlı şeker hastalığı (gestasyonel diabet)
• Tansiyon yüksekliği, preeklampsi
• Bebek hareketlerinin azalması
• 40 haftayı doldurmuş gebelik
• Çoğul gebelik
• Sistemik lupus, antifosfolipid sendromu
• Tekrarlayan gebelik kayıpları olanlar
• Kan uyuşmazlığı
• Oligohidroamnios (bebeğin içinde bulunduğu amnion sıvısının azalması)
• Gebelik kolestazı
• Annede kalp hastalığı, tiroid hastalıkları, kronik karaciğer hastalığı, kronik böbrek yetmezliği varlığı ve annenin ilaç bağımlılığı
Kimlere NST uygulanmamalı?
NST; plasentanın erken ayrılması veya kordon sarkması gibi anı gelişen durumlarda bebeğin iyilik halini belirlemede yararlı değildir. Bu durumlarda hızlı değerlendirme ve gerekirse bebeğin doğumu planlanmalıdır.
Ekipman
Elektronik fetal monitör (kardiyotokogram) NST’de kullanılan cihazdır. Bebeğin kalp hızını yazdıran doppler alıcısı ve rahmin kasılmalarını ve bebeğin hareketlerini yazdıran basınç alıcısı vardır. Bu alıcılar gebenin karnına kemerler yardımıyla bağlanır. Cihaz hareketlidir ve muayenehanede veya hastanede küçük bir odada uygulanabilir.
Teknik
NST; ayaktan hastaya uygulanan bir yöntemdir. Hasta arkalığı yatırılabilen bir koltuğa oturtulur ve tansiyon düşüklüğünden korunmak için sol yana dönük olmalıdır. Çünkü kaza geçirmiş, düşmüş, kanaması olan ve bebek hareketlerinde uzun süredir azalma olan gebelerde 30 dakikadan uzun izlem gerekebilir. Bebeğin kalp atışları doppler ultrason alıcısı ile, rahim kasılmaları ve bebek hareketleri tokodinamometre ile kaydedilir. Bebek hareketleri annenin kendisinin kullandığı bir butonla da kaydedilebilir.
NST; 32. haftadan doğuma kadar, bebeğin kalp ritmini sürekli kaydederek sağlık durumunu değerlendiren bir testtir. Reaktif veya non-reaktif olarak değerlendirilir. Reaktif test, 20 dk içinde ortalamadan 15 atım veya daha fazla artan, 15 sn veya daha uzun süren iki veya daha fazla akselerasyon olması olarak tanımlanır. Anormal bir test her zaman bebekte sorun olduğu anlamına gelmez, bebek uyurken de test anormal olabilir. Test reaktif değilse, bebeğin uyku döngüsünü aşmak için kalp ritmi 40 dakikadan uzun kaydedilmelidir. Nadiren 60 dakikadan uzun zaman gerektirir. Reaktif NST kriterlerine rastlanmayan 100 dakikadan uzun süren NST olamaz. Bebeğin hareketliliğini sağlamak için uyarı verilebilir. Sürekli non-reaktif NST santral sinir sisteminin baskılandığı anlamına gelebilir ama biyofizik profil veya kontraksiyon stres test gibi ileri testler yapmak gerekir. Yapılan 3 ayrı çalışmada 80-90 dk non-reaktif devam eden NST’de, bebeklerin sadece %3’ünde sorun tespit edilememiş, %74’ünde büyüme-gelişme geriliği, %81’inde oligohidroamnios (bebeğin içinde bulunduğu amnios sıvısının azalması), %41’inde fetal asidoz (bebekte oksijen eksikliğine bağlı), %93’ünde plasentada kanama izlenmiştir.
32. haftadan önce NST’nin tanı koydurucu değeri değişkendir ve bebeğin kalbinin tam gelişmemesinden dolayı yanlış pozitiflik oranı yüksektir. Preterm gebeliklerde non-reaktiflik çok sıktır. 24-28 hafta arasında NST’lerin %50’si, 28-32 hafta arasında %15’i non-reaktiftir. 24-32 haftalar arasında akselerasyonların sınırları düşürülmelidir. Ortalamadan 10 atım artan değerler akselerasyon kabul edilmelidir.
NST’nin en sık kullanıldığı durum 40 haftayı geçmiş gebeliklerdir. Bununla birlikte 40 haftayı geçmiş gebeliklerde bebek hareketleri de azalmış olacağından daha kapsamlı değerlendirme olan ultrasonla biyofizik profil bakılmalıdır.
Non-reaktif test 40 dk boyunca bebek kalp ritminde yeterli akselerasyonun olmamasıdır. Bazı uzmanlar non-reaktif NST varlığında süre 60 dakikaya kadar uzatılmasını önermektedir.
Fenobarbital, magnezyum sülfat gibi santral sinir sistemi depresyonu yapan narkotikler ve beta blokerler gibi kalp ilaçları bebek kalp ritmi reaktivitesini azaltabilir. Aynı şekilde sigara içen annelerin bebeklerinin kalp hızındaki akselerasyonlar azalır.
Geniş ölçekli çalışmalarda NST’nin yanlış reaktif olma oranı binde 4-5 olarak bulunmuştur. Asimetrik gelişme geriliği, oligohidroamnios veya metabolik problemlere bağlı iri bebeklerde bu oran %15’e yükselir.
Hiçbir çalışmada, doğum öncesi yapılan testlerin, uzun dönem nörolojik sorunları önleyeceği kanıtlanamamıştır. NST, her zaman gebenin klinik durumu, gebelik yaşı ve annenin hastalıkları göz önünde bulundurularak değerlendirilmelidir. Gerekli durumlarda mutlaka biyofizik profil bakılmalıdır.